PEMBE EVİN TARIHÇESI
Pembe Boyali Ev olarak da bilinen Selanik’teki Atatürk Evi Müzesi, Cumhuriyetimizin Kurucusu Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün dogdugu evdir. Günümüzde Selanik’te Agiu Dimitriu Caddesi, Apostolu Pavlu Sokagi, No:17’de yer alan müzenin Osmanli döneminde bulundugu adres Koca Kasim Pasa Mahallesi, Islahhane Caddesi olarak bilinmektedir.
Evin ilk kayitlarina 1875 yilinda rastlanlanmistir. Kim tarafindan insa edildigi hakkinda kesin bir görüs olmamakla birlikte yoklama defterleri kayitlarina göre bu ev 1878 yilinda Ali Riza Efendi ve Zübeyde Hanim’in mülkiyetine geçmistir. Aile, Ali Riza Efendi’nin 1888 yilindaki vefatina kadar bu evde ikamet etmistir. Bu tarihten sonra maddi imkansizliklar sebebiyle Pembe Ev’i önce kiraya verip ardindan satmak mecburiyetinde kalmislardir. Ali Riza Efendi’nin sagliginda insa ettigi Pembe Ev’in bitisiginde bulunan küçük bir eve tasinarak uzun yillar burada yasamislardir.
Mustafa Kemal, ailesinin geçirdigi bu zor zamanlara ragmen imkansizliklara boyun egmemistir. 1893’te Selanik Askeri Rüstiyesi’ne kayit olmus ve egitim hayati için evden ayrilmistir. Artik sadece tatil zamanlarinda evine dönecektir.
Genç Mustafa Kemal’in egitim hayatinda gösterdigi üstün basarilar karsiligini bulur ve 1908 yilinda Selanik’te göreve baslar. Artik maddi sikintilari hafiflemistir. Ailesinin sattigi mülkü ve ayni sokakta bulunan bir baska evi daha satin alir. Zübeyde Hanim, Balkan Harbi’nin ardindan Selanik isgal edilene dek ailesiyle burada yasamini sürdürmüstür.
Selanik’in isgal edilmesiyle birlikte; Mustafa Kemal, annesi Zübeyde Hanim’i ve kiz kardesi Makbule Hanim’i Istanbul’a yanina getirtir. Zübeyde Hanim’in evden ayrilmasiyla birlikte Selanik’teki mülklerinin akibetleri 1923 yilinda imzalanan Lozan Antlasmasi’nin maddelerinden biri olan nüfus mübadelesine degin bilinmemekteydi. Bu mübadele geregince Mustafa Kemal’in Selanik’teki mülklerine karsilik olarak Istanbul’un Bebek semtinde bir yali verilmistir. Bu yali Mustafa Kemal tarafindan Makbule Hanim’a hediye edilmistir.
Selanik’te bulunan Pembe boyali genis evin Yunan Devleti’nin Milli Bankasina devredilmesinin ardindan; Türkiye’den mübadil bir Rum olan Sarabini isimli bir kadinin 1930’lu yillarda bu evi 200.000 drahmiye satin almasi ile yine Türkiye’den mübadil 4 aile bu eve yerlesmistir.
Cumhuriyetimizin 10.yilinda (29 Ekim 1933) Selanik Belediyesi, Türk-Yunan dostlugu anisina bir nisane olarak Atatürk’ün dogmus oldugu evi satin alarak kendisine hediye etmistir. Evin kapisinin sag kösesine de mermer bir plaka yerlestirilmis, üzerine Türkçe- Yunanca ve Fransizca olmak üzere su cümleler yazilmistir:
“Türk Milleti’nin Büyük Müceddidi ve Balkan ittihadinin müzahiri Gazi Mustafa Kemal burada dünyaya gelmistir. Is bu levha Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu yil dönümü münasebetiyle konulmustur. Selanik 29 birincitesrin ( Ekim) 1933”
Pembe Evin anahtari19 Subat 1937 tarihinde Selanik Baskonsoloslugumuza teslim edilmistir. Ev, baskonsoloslugumuz sorumlulugunda bir takim islemler geçirmistir. Zemin katta bulunan dükkanlar kaldirilarak eski haline dönüsümü saglanmistir. 1950 yilinda büyük çapli bir tadilat geçiren evin ‘‘Atatürk Müzesi’’ seklinde tanzimi düsünülerek Disisleri Bakanligimiz ve Milli Egitim Bakanligimiz bünyesinde çalismalar yürütülmüstür. Pembe Ev, Dolmabahçe Sarayi’ndan ve Topkapi Sarayi’ndan temin edilen envanterler ve Selanik bölgesinden getirtilen özgün esyalar ile eski haline uygun olarak donatilmistir. Müze, 1953 yilinda 10 Kasim günü ziyarete açilmistir.
Büyükçekmece Belediye Kent Meydani’nda bulunan Atatürk Devrimleri Müzesi, hem Atatürk’ün özel yasimina hem de ülkemiz tarihine ait bilgileri içeren donanimli bir bilgi hazinesi ve ani evi olarak gelecegimize hizmet verecektir.
Üzerinden geçen yillara ragmen Atatürk’e duyulan özlem ve yasamina duyulan ilgi hiç azalmadan hatta artarak sürüyor. Bu ilginin sahiplerinin özellikle çocuk ve gençlerden olusmasi, Atatürk’ü iyi anlamak ve ilkelerini yasatmak görevi için gençligin üzerine düsen görevi yerine getirmesi konusunda umut veriyor. Çünkü Türkiye’nin gelecegi, Atatürk’ün biraktigi ilkeler dogrultusunda o kadar çagdas yöntemlerle sürdürülebilir ki egitim ve özellikle dogru gözlemin de yardimi bu yönde olacaktir.
Balkan Savaslari sonucunda sinirlarimiz disinda kalan Selanik’te Atatürk’ün dogdugu ve çocuklugunu geçirdigi ev, ‘’Pembe Boyali Ev’’ adiyla bugün bir müze olarak hizmet veriyor. Selanik’te bu evi ziyaret olanagi bulanlar için o atmosferi yasamak elbette bir ayricalik ama gidemeyenler için ülkemizdeki birçok kurumsal girisimle bu evin benzerleri üretilmeye baslandi. Birçok ilimizde bulunan Pembe Evler Büyük Atatürk’ü anma ve anlama konusunda genç belleklerde çok olumlu izler birakiyor.
Ülkemizdeki benzer evler, Selanik’teki orijinal Pembe Ev’in baslangiçta sergilendigi sekilde o dönemin ruhunu animsatacak özellikte dösenmeye devam ediyor. Oysa Selanik’teki evin ruhunu feda edercesine bu yöntemden vazgeçilerek esyasiz bir müzeye çevrilip “modern” sifati ile devam etmesi yaninda ülkemizde eski aliskanligin sürdürüldügü söylenebilir.
Büyükçekmecemizde insa edilen Atatürk Evi için de projemiz, evin aslina benzer otantik ve o dönem Selanik ev yasamini animsatan bir anlayisla giydirilmesi yönünde idi. Ne var ki, gelisen dünya kosullarinda yeniliklerden nasibini almak, gelecege isik tutacak bu müzemizde de uygulanmali idi. Bu anlayisla Türkiye’de ilk olmak üzere son derece ehil bir küratör ekiple çalisarak ve teknolojinin bize sundugu olanaklari kullanarak müzemizi benzersiz bir “ Atatürk Devrimleri Müzesi” sekline getirmis bulunuyoruz. Evimizi gezen her ziyaretçimiz, Atatürk’le ilgili birçok tarihsel aniya bizzat taniklik edercesine büyülenecek ve bilgi donanimli bu hizmetten yararlanmis olacak. Yüce önderimizin anisina saygisiyla Atatürk severlere iyi seyirler diliyoruz.